Oι Εβραίοι και η θάλασσα

Της Ξένιας Κουναλάκη

Καθημερινη 21.11.13

Η διδακτική ύλη στα βιβλία Ιστορίας του Λυκείου σταματάει πάντα πριν από το Ολοκαύτωμα. Δεν είμαι σίγουρη αν είναι κεντρική πολιτική επιλογή ή προσπάθεια αποφυγής επικίνδυνων συζητήσεων. «Μη φέρουμε τους εκπαιδευτικούς σε δύσκολη θέση», είναι μάλλον το σκεπτικό. Ου μπλέξεις.

Αρχές Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς επισκέφθηκε το Μουσείο του Ολοκαυτώματος (Yad Vashem) στην Ιερουσαλήμ. Οπως μετέδωσε το ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ελληνας πρωθυπουργός ευγενικά αρνήθηκε να φορέσει το εβραϊκό κιπά, που είναι σύμβολο πίστης. O Αμερικανός πρόεδρος, Μπαράκ Ομπάμα, ο Ρώσος ομόλογός του, Βλαντιμίρ Πούτιν, και πολλοί άλλοι αρχηγοί κρατών έχουν φορέσει το εβραϊκό καπέλο, ο κύριος Σαμαράς προφανώς σκέφτηκε τις αντιδράσεις των ακραίων στοιχείων στο κόμμα του και προτίμησε να αποφύγει τη φωτογραφία, που θα του εξασφάλιζε εχθρούς μέσα και έξω από τη Ν.Δ. Θα μπορούσε να το φορέσει για να δηλώσει ότι δυνάμει «είμαστε όλοι Εβραίοι», θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς στη θέση τους, οι χριστιανοί, οι ψηλοί, οι κοντοί, οι λευκοί, οι γκέι, οι straight, οι Ρομά, οι χοντροί, «οι άλλοι», oποιοιδήποτε. Δεν το έκανε για να μην μπλέξει.

Πριν από λίγες μέρες πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη ημερίδα με συνδιοργανωτή το Ιδρυμα Heinrich Boell των Γερμανών Πρασίνων και αντικείμενο τον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τη μετατροπή της Πλατείας Ελευθερίας από πάρκινγκ σε πάρκο μνήμης για τους Εβραίους της πόλης που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα. Σύμφωνα με την μπλόγκερ, Σοφία Χριστοφορίδου, που παρακολούθησε τις συζητήσεις, μπορεί η αρχική πρόθεση του Γιάννη Μπουτάρη να ήταν καλή κι αγαθή, το δίλημμα που ανέκυψε τελικά όμως είναι αν η ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας θα επικεντρωθεί «στο ιστορικό γεγονός που την έχει στιγματίσει (δηλαδή το «μαύρο Σάββατο» του 1942 όπου συγκεντρώθηκαν εκεί 9.000 Εβραίοι Σαλονικείς και αφού υπέστησαν δημόσιο εξευτελισμό στάλθηκαν στα καταναγκαστικά έργα) ή μια πλατεία με λίγο απ’ όλα, που θα αναδεικνύει και τα άλλα στοιχεία της, το ίχνος του βυζαντινού τείχους, τη σχέση με τη θάλασσα κ.λπ.». Στις περισσότερες παρεμβάσεις απουσίασε οποιαδήποτε αναφορά στο ούτως ή άλλως πολύπαθο μνημείο του Ολοκαυτώματος, που έχει γίνει κάτι σαν τον Επιτάφιο, αφού περιφέρεται από δω κι από κει. Αντ’ αυτού προκρίθηκε η ιδέα μιας πλατείας γενικής ιστορικής μνήμης, που όλα τα σφάζει κι όλα τα μαχαιρώνει. Τους Νεότουρκους, τον Βενιζέλο, τον Θερμαϊκό κ.λπ. Καλύτερα περί ανέμων και υδάτων, παρά να έρθει στην επιφάνεια το στίγμα.

Η λογική είναι κοινή και στα τρία προαναφερθέντα παραδείγματα. Να αποφύγουμε τα δυσάρεστα, να κουκουλώσουμε τις ευθύνες, να μην υπεισέλθουμε σε τραυματικά ιστορικά γεγονότα, να μιλάμε μόνο για θριάμβους και γενναία «Οχι». Να αφηγούμαστε την Ιστορία με παρελάσεις και τυμπανοκρουσίες, να αποσιωπούμε μεταγωγές και βασανιστήρια. Να ξεχνάμε το αίμα, να θυμόμαστε τη θάλασσα.