A Black Guy Brings His White Girlfriend To A Barbershop In Harlem

Just think of someone who is jewish instead of black...
And then ask yourself: Are all black people evil? Are all jewish people evil?
The answer is at the video...

Thank you Tity..

''Λήθης ανάπλαση''

Η πλατεία Ελευθερίας στη Θεσσαλονίκη και το Ολοκαύτωμα

—της Άστριντ Ζωής Όκλαντ—

Από  http://dimartblog.com/2013/12/08/%CE%BB%CE%AE%CE%B8%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CE%BD%CE%AC%CF%80%CE%BB%CE%B1%CF%83%CE%B7/

Viva enim mortuorum in memoria vivorum est posita

Γιατί η ζωή των νεκρών διατηρείται στη μνήμη των ζωντανών

[Κικέρων]

Πριν από πολλά χρόνια…

Στις 8 Ιουνίου του 1942 δόθηκε εντολή από τον διοικητή της Βέρμαχτ να παρουσιαστούν όλοι οι άρρενες Εβραίοι ηλικίας 18 έως 45 ετών για να απογραφούν. Το Σάββατο 11 Ιουνίου περίπου 9.000 Εβραίοι από τις 8.00 το πρωί στήθηκαν στην Πλατεία Ελευθερίας της Θεσσαλονίκης: «Πλήθος μεγάλο μαζεύτηκε και τους παρακολουθούσε και από τα μπαλκόνια ολόγυρα μερικοί Γερμανοί τραβούσαν φωτογραφίες. Οι άντρες απαγορευόταν να πιουν κάτι για να δροσιστούν· μερικούς τους εξευτέλισαν και τους έβαλαν να κάνουν ασκήσεις γυμναστικής…Εκείνο που εντυπωσίασε περισσότερο όσους παρακολούθησαν τα συμβάντα στην πλατεία ήταν οι σκηνές εσκεμμένου εξευτελισμού που συνόδεψαν την απογραφή… Στην ημερήσιαΑπογευματινή –τη μοναδική τοπική προπολεμική εφημερίδα που εξακολουθούσε να κυκλοφορεί– οι Εβραίοι κατηγορήθηκαν ως ‘παράσιτα’ και μαυραγορίτες, που τώρα θα χρησιμοποιούνταν παραγωγικά»[1].

Τα γεγονότα που επακολούθησαν είναι γνωστά. Την πρώτη εβδομάδα του Δεκέμβρη, επί της ουσίας με πρωτοβουλία της δημοτικής αρχής και αφού πρώτα είχαν δώσει το πράσινο φως οι Γερμανοί, 500 εργάτες μπήκαν στο εβραϊκό νεκροταφείο και κατέστρεψαν χιλιάδες τάφους· μέσα σε λίγες εβδομάδες ένα σύμβολο της παρουσίας ενός ολόκληρου λαού και της πορείας του ανά τους αιώνες είχε καταστραφεί. Τη Δευτέρα 8 Φεβρουαρίου του 1943, δόθηκε η εντολή όλοι οι Εβραίοι άνω των 5 ετών να φορέσουν το κίτρινο αστέρι, να σημαδέψουν τα μαγαζιά τους και να μείνουν σε γκέτο. Την Κυριακή 14 Μαρτίου, έφυγε το πρώτο τρένο για το Άουσβιτς με περίπου 2800 επιβαίνοντες. Σύμφωνα με τα γερμανικά αρχεία περίπου 45.000 θεσσαλονικείς, η πλειονότητα των οποίων ήταν Έλληνες υπήκοοι εβραϊκού θρησκεύματος, και ανήκαν «εις την Ισραηλιτικήν φυλήν, αδιαφόρως εις ποίαν θρησκείαν [ανήκουν] σήμερον»[2] έφτασαν στο Άουσβιτς. Ένα χρόνο μετά την απελευθέρωση, βάσει στοιχείων της Ένωσης Ομήρων Ισραηλιτών Πολωνίας, είχαν επιστρέψει 1.157.

Η πορεία προς το θάνατο 45.000 θεσσαλονικιών, καθώς και το ξερίζωμα κάθε στοιχείου που καταμαρτυρούσε την παρουσία τους στη Θεσσαλονίκη, ξεκίνησε από την Πλατεία Ελευθερίας το Σάββατο της 11ης Ιουνίου, γνωστό ως «Μαύρο Σάββατο». Ως εκ τούτου, η αναφερόμενη πλατεία –παρόλο που η ονομασία της δεν παραπέμπει στα γεγονότα της μέρας εκείνης αλλά στην επανάσταση των Νεότουρκων– εκ των πραγμάτων αποτελεί σημείο αναφοράς, σύμβολο και τεκμήριο, στο χώρο, το χρόνο και τη μνήμη, όχι μόνο για τη Θεσσαλονίκη αλλά και για την Ελλάδα, ενός πρωτόγνωρου στα παγκόσμια δεδομένα εγκλήματος, του οποίου θύματα θρήνησε και η χώρα μας.

Απέναντι στην εκστρατεία εξόντωσης, την «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος», που προωθούσαν οι κατακτητές, η πλειονότητα των Ελλήνων χριστιανών της πόλης έμεινε σιωπηλή, παρατηρώντας παθητικά και εξ αποστάσεως τα τεκταινόμενα· είτε από φόβο, είτε λόγω έλλειψης ταύτισης με το εβραϊκό στοιχείο, είτε από συμφέρον. Αρκετοί ήταν εκείνοι που προσπάθησαν να επωφεληθούν οικονομικά από την ακίνητη και κινητή περιουσία που άφησε πίσω του σχεδόν το ένα πέμπτο του πληθυσμού της πόλης· ορισμένοι, μάλιστα, χρησιμοποίησαν κάθε διαθέσιμο μέσο, (λ.χ. προσεγγίζοντας ακόμη και γερμανούς αξιωματούχους) για να τοποθετηθούν μεσεγγυούχοι, παρακάμπτοντας την αρμόδια υπηρεσία[3].

Οι χειρονομίες αλληλεγγύης σπάνιζαν και οι περιπτώσεις εκείνων που έσπευσαν να βοηθήσουν τα θύματα, όταν άρχισαν οι εκτοπίσεις από τη Θεσσαλονίκη, ήταν ως επί το πλείστον μεμονωμένες.

Σήμερα;

Το θέμα είναι επίκαιρο όσο ποτέ, με το ναζιστικό εφιάλτη εντός των τειχών. Έχουν δρομολογηθεί από τη Δημοτική Αρχή οι διαδικασίες για την ανάπλαση της Πλατείας Ελευθερίας, κατόπιν προεκλογικών δεσμεύσεων του νυν Δημάρχου Γιάννη Μπουτάρη περί ανάδειξης του χώρου σε πάρκο μνήμης για τους Εβραίους της πόλης που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα . Πριν λίγες μέρες, στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης –κατόπιν εορτής(!)– παρουσιάστηκε στους πολίτες η πρόταση που πήρε το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό.

Έκπληξη, ομολογουμένως δυσάρεστη, προκάλεσε στο κοινό η απουσία πρόβλεψης για ένταξη του ήδη υπάρχοντος μνημείου Ολοκαυτώματος στον υπό ανάπλαση χώρο καθώς και η προσέγγιση του λίγο απ’ όλα. Το σκεπτικό που φαίνεται να επικράτησε, και βασίζεται στην πολυμετρική προσέγγιση του τεύχους προκήρυξης του διαγωνισμού (ευθύνης του νυν αντιδημάρχου κ. Κουράκη), είναι η φιλοξενία και ηυπαινικτική ανάδειξη πλήθους σημαντικών ιστορικών γεγονότων, τα οποία θα υπερβαίνουν το στενό τοπικό ενδιαφέρον, και όχι η ανάδειξη και προβολή ενόςκυρίαρχου, δηλ. του Ολοκαυτώματος. Έτσι, θα αναδεικνύονται ανάμεσα σε άλλα η πολεοδομική ιστορία (όπως λχ. το βυζαντινό τείχος, το παλιό όριο της πόλης με τη θάλασσα, παλιοί δρόμοι & πολεοδομικά τετράγωνα) και ιστορικά γεγονότα (όπως λχ. η πυρκαγιά του 1917, το Μαύρο Σάββατο, το κίνημα των Νεότουρκων, ενδεχομένως η υποδοχή του Βενιζέλου το 1916, η αποβίβαση του δούκα του Εδιμβούργου κ.ο.κ.)  Ο υπομνηματισμός γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπει στους περαστικούς «όταν κάθονται στην προστασία της [πλατείας], να ξεχνούν, αν θέλουν, την ιστορία και την αρχιτεκτονική» και επιτυγχάνεται «μέσω μιας στήλης που λειτουργεί ως ‘επιλεκτικό ηλιακό ρολόι’ επιτρέποντας στις ακτίνες του ηλίου να στοχεύουν αποκλειστικά και με απόλυτη ακρίβεια (μέρας και ώρας) σημεία (μνημεία των ιστορικών γεγονότων) που επισημαίνονται στο δάπεδο της πλατείας».

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του προέδρου της κριτικής επιτροπής «η πλατεία πρέπει να θυμίζει και την τρυφερότητα και την αγριότητα που υπάρχει για τη ζωή». Η αγριότητα, λοιπόν, του Ολοκαυτώματος θα υπενθυμίζεται υπαινικτικά στους ενδιαφερόμενους και ψαγμένους Θεσσαλονικείς κάθε 11η Ιουνίου που θα φωτίζεται από το «επιλεκτικό ηλιακό ρολόι» το συγκεκριμένο πλακάκι. Στο νου έρχεται το ποίημα του Czeslaw Milosz «Campo di Fiori» που περιγράφει την αδιαφορία των ντόπιων Πολωνών, ένα κυριακάτικο πρωινό, σε μία άλλη πλατεία, την πλατεία Krasinski, και ένα καρουζέλ που απρόσκοπτα συνέχιζε να γυρίζει ενώ μαινόταν η μάχη εντός του γκέτο.

Μερικές φορές ο αέρας από τα σπίτια που καίγοντανΈσπρωχνε τους χαρταετούςΚι οι άνθρωποι στο καρουζέλΈπιαναν τα αποκαΐδια που έφερνε ο άνεμος.Αυτός ο αέρας από φλεγόμενα σπίτιαΣήκωνε τις φούστες των κοριτσιώνΚαι τα χαρούμενα πλήθη γελούσανΕκείνο το όμορφο κυριακάτικο πρωινό στη Βαρσοβία[4].

[Βαρσοβία 1943]

Η Θεσσαλονίκη, εγκλωβισμένη στο σήμερα, δεν νοσταλγεί το παρελθόν της· δεν λυπάται για το βίαιο ρήγμα στην ιστορική της συνέχεια, με το οποίο, μέσα σε λίγες εβδομάδες απώλεσε την πολυπολιτισμική της ταυτότητα. Πάνω απ’ όλα, φαίνεται να λησμονεί και ουσιαστικά να απαρνιέται τους νεκρούς της — Έλληνες, μιας άλλης θρησκείας.

Ξεχνά, αποσιωπά, κρύβει. Μια γνήσια μικρογραφία της Ελληνικής κοινωνίας, του σήμερα και του χθες, που σφαλίζει τα μάτια σε ό,τι δεν βολεύει ή δεν συμφέρει, κλείνει τα αυτιά στις φωνές της λογικής και της αλήθειας, ζει με μύθους αντί να κάνει –την επίπονη, συνάμα όμως και λυτρωτική– αυτοκριτική της.

---

[1] M. Mazower, Θεσσαλονίκη Πόλη των Φαντασμάτων, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, Αθήνα (2006), 499-500.

[2] ό.π., 499.

[3] «Το φθινόπωρο του 1943 το όλο ζήτημα της “βρόμικης ιστορίας που εκτυλίσσεται γύρω από τις εβραϊκές ιδιοκτησίες”, όπως την αποκάλεσε στέλεχος της ΥΔΙΠ [Υπηρεσία Διαχείρισης Ισραηλιτικών Περιουσιών], ήταν πια κοινό μυστικό στην πόλη. Μονάχα 160 ιδιοκτησίες είχαν παραδοθεί στους μεσεγγυούχους που είχε υποδείξει η ΥΔΙΠ. Μερικοί πρόσφυγες από τις πόλεις της βουλγαρικής ζώνης είχαν ευνοηθεί: 296 από την ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, 242 από την πατρίδα του Σιμωνίδη [Γενικός Διοικητής Μακεδονίας], τις Σέρρες, και 169 από τη Δράμα, σύμφωνα με φακέλους της ΥΔΙΠ…η μεγάλη μάζα βέβαια των προσφύγων δεν είχε δει κανένα όφελος».  ό.π., 528.

[4] S. Friedländer, Η Ναζιστική Γερμανία και οι Εβραίοι, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα (2013), 947.

KETUBBOT by Rabbi Moshe Symeon Pessach

 

 

 

1913

 

 

 

1899

 

Τα άδεια καθίσματα…

Από sofistories.wordpress.com

Τα άδεια καθίσματα…

Posted on Νοεμβρίου 29, 2013by sofia

“Ντοκουμέντα και γλυπτικά τοπία”, μια έκθεση έργων του Γιώργου Λάππα, στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης, που αποτυπώνει πολύ εύγλωττα τα όσα συνέβησαν στην πλατεία Ελευθερίας τον Ιούλιο του 1942.  Ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί περίπου χίλιες μικροσκοπικές φιγούρες ώστε να αναπαραστήσει τη συγκέντρωση από τους ναζί 9.000 Ελλήνων Εβραίων στην πλατεία Ελευθερίας. Κάποιες από τις φιγούρες είναι μεγαλύτερες, όταν ο καλλιτέχνης θέλει να εστιάσει το “βλέμμα” του θεατή από το πλήθος στο πρόσωπο- πρόσωπο υπαρκτό, ο γείτονας, ο φίλος,  ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας.  Στη σύνθεση υπάρχουν επίσης δύο οριζόντιες δοκοί, όπου οι φιγούρες αυτές περπατούν στοιχισμένες στη σειρά- είναι σαν προβολή εικόνων από το ζοφερό μέλλον των συγκεντρωμένων εκείνη τη μέρα στην πλατεία. Σε κεντρικό σημείο υπάρχει μια σιδερόφραχτη περικεφαλαία, που συμβολίζει την απολυταρχική εξουσία των ναζί. Κι αυτές οι υπερυψωμένες καρέκλες που μοιάζουν με καθίσματα κινηματογράφου; Είναι για αυτούς που παρακολουθούσαν  από τα τριγύρω σπίτια το “θέμα” του εξευτελισμού των εβραίων της Θεσσαλονίκης. Από ψηλά, από απόσταση, αμέτοχοι, απόντες. Για αυτό και τα καθίσματα στη σύνθεση του Λάππα είναι άδεια.

Καθώς έβλεπα τις συνθέσεις αυτές σκεφτόμουν την κουβέντα που είχα για την πλατεία Ελευθερίας με έναν αρθρογράφο μεγάλης αθηναϊκής εφημερίδας. Είχε διαβάσει αυτό τοκείμενο και του φαινόταν αδιανόητο να συζητάμε καν άλλες εναλλακτικές λύσεις. Στην κουβέντα μας του είπα ότι “θά πρεπε να γίνει αναφορά και άλλα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν στην πλατεία, αλλά με έμφαση στο ‘Μαύρο Σάββατο’ του 1942″. “Είσαι τρελή;” μου απάντησε. “Έχω δει αυτή τη φωτογραφία από τη Θεσσαλονίκη στο Βερολίνο και στη Νέα Υόρκη. Εκατομμύρια άνθρωποι τη βλέπουν. Όταν έρχονται στο ίδιο σημείο στη Θεσσαλονίκη, τι ακριβώς βλέπουν;” Άρχισα να του λέω διάφορα περί της μνήμης και της ηθικής υποχρέωσης της πόλης, αλλά με προσγείωσε: “Άσε κατά μέρος τη μνήμη. Έχετε εδώ ένα σημείο που μπορεί να αναδειχθεί στο απόλυτο σύμβολο του Ολοκαυτώματος. Να έρχονται χιλιάδες επισκέπτες εδώ, μόνο για να φωτογραφηθούν στην πλατεία. Εγώ στη θέση σας θα έκανα μια αναπαράσταση σε μικρογραφία του πλήθους των εβραίων που συγκεντρώθηκε από τους ναζί ακριβώς σε αυτή την πλατεία”. “Μα” του λέω “θα βρεθούν πολλοί να διαμαρτυρηθούν  ότι ο δημόσιος χώρος είναι για να τον χαίρονται οι κάτοικοι που ζουν στην πόλη σήμερα, όχι για να γίνει μαυσωλείο”. “Θα χαρούν, μην ανησυχείς, όταν θα έρχονται οι τουρίστες και θα είναι γεμάτη ζωή η περιοχή”.

Εκτός από τα καθίσματα των καφέ που θα γέμιζαν εάν γινόταν αυτό, ίσως θα ήταν μια καλή αφορμή να άνοιγε η συζήτηση και για τα άδεια καθίσματα του τότε…

No Man Is An Island

«Ιστορική μνήμη» ή κρίση αμνησίας;

Τετάρτη, 27.11.2013
του Χεκίμογλου Ευάγγελου

Στη Θεσσαλονίκη διεξήχθη ένας «αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για την ανάπλαση» μιας κεντρικής πλατείας, της πλατείας Ελευθερίας.

Η συμμετοχή «επιφυλάχθηκε σε συγκεκριμένη επαγγελματική κατηγορία» (σύμφωνα με την αργκό της προκήρυξης), ήτοι αρχιτέκτονα, μηχανολόγο και αρχιτέκτονα τοπίου ή γεωπόνο ή δασολόγο. Υποβλήθηκαν 131 συμμετοχές και πενταμελής επιτροπή αρχιτεκτόνων επέλεξε τις καλύτερες και τις βράβευσε.

Μεταξύ των 15 παραμέτρων που έθεσε η προκήρυξη του διαγωνισμού ήταν και η «ανάδειξη της ιστορικής μνήμης της πλατείας».

Ποιας ιστορικής μνήμης όμως; Προφανώς αυτής που θα επέλεγαν οι συμμετέχοντες και οι κριτές. Δεν μπορεί να υπάρχει άλλη περιγραφή, αφού η προκήρυξη δεν καθόριζε τίποτε άλλο. Σημειώνω ότι, παρά την ύπαρξη ειδικών περί την τοπική ιστορία, η επιτροπή δεν συμβουλεύθηκε κανέναν από αυτούς. Η «ιστορική μνήμη» θεωρήθηκε ως «γνωστό θέμα». Απλώς μερικοί εκ των συμμετεχόντων αντέγραψαν αποσπάσματα (χωρίς παραπομπή φυσικά) από τη γνωστότερη ιστορική για την περιοχή μελέτη και όλοι έμειναν ευχαριστημένοι.

Η πλατεία Ελευθερίας είναι καινούργια στη Θεσσαλονίκη. Στην προ του 1870 ρυμοτομία της πόλης, η μισή έκτασή της ήταν αμμουδιά έξω από τα τείχη και η άλλη μισή μία πυκνή εβραϊκή συνοικία (επί 400 χρόνια, οφείλουμε να πούμε). Στην περίοδο 1870-1917 διαπλατύνθηκε η οδός Βενιζέλου, η οποία σκοπίμως συγχέεται με την ανύπαρκτη τότε πλατεία, τη θέση της οποίας καταλάμβαναν δρόμοι και κτήρια.

Η πλατεία Ελευθερίας δεν προβλεπόταν από το σχέδιο Εμπράρ. Δημιουργήθηκε στο αχρησιμοποίητο οικόπεδο στο οποίο επρόκειτο να ανεγερθεί το κτήριο των ΤΤΤ, το οποίο, αν πράγματι είχε ανεγερθεί, θα αποτελούσε σήμερα αντικείμενο έριδας μεταξύ ΕΛΤΑ και ΟΤΕ. Ευτυχώς, όμως, και τις δύο φορές που ξεκίνησε η οικοδόμηση του κτηρίου (πριν και μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο) δεν ολοκληρώθηκε. Στον άδειο χώρο -μια αλάνα δηλαδή, μέχρι τη δεκαετία του 1970, οπότε και φυτεύτηκαν μερικοί θάμνοι- πάρκαραν αυτοκίνητα.

Η πλατεία Ελευθερίας δεν έχει λοιπόν καμία ιστορικότητα, με μία μεγάλη εξαίρεση: Σε αυτήν ξεκίνησαν τα ανθεβραϊκά μέτρα (Σάββατο, 11.7.42) που κατέληξαν στη θανάτωση 46.000 Θεσσαλονικέων, αφού προηγήθηκε η οικονομική αφαίμαξή τους.

Στην πλατεία υπάρχει ένα μνημείο, όχι πολύ παλιό, αφιερωμένο στους «Εβραίους μάρτυρες», δηλαδή στα 46.000 θύματα.

Οι βραβευθείσες μελέτες δεν περιέλαβαν αυτό το μνημείο.

Η παράλειψη δεν αφορά τους Εβραίους που σκοτώθηκαν. Αφορά εκείνους που έκαναν ουρά έξω από το γραφείο του Μέρτεν για να πάρουν ως μεσεγγυούχοι τα εβραϊκά καταστήματα και να τα αδειάσουν. Αφορά εκείνους που έβαζαν μέσο για να πάρουν τα εβραϊκά σπίτια. Αφορά εκείνους που «παρακολουθούσαν» (και φωτογράφιζαν) τη μοιραία μέρα τους συγκεντρωμένους Εβραίους από τα μπαλκόνια δημόσιων και δημοτικών υπηρεσιών. Αφορά τους σταδιοδρομήσαντες και τους «πλουτίσαντες επί Κατοχής» (όλους αυτούς που σήμερα είναι γνωστοί χάρη στα αρχεία που διασώθηκαν).

Τελικά, η «ιστορική μνήμη» αφορά την Κατοχή και την τεράστια ανακατανομή περιουσιών που πραγματοποιήθηκε στη διάρκειά της.

Αυτή είναι η ιστορική μνήμη. Αλλά δεν λήφθηκε υπόψη.

Αντ' αυτής, χρησιμοποιήθηκαν δήθεν ιστορικές πληροφορίες που θα κόβονταν σε πρόχειρο διαγώνισμα πατριδογνωσίας (π.χ., το πρώτο βραβείο σημειώνει αντί άλλων: «Παλιά ο βυζαντινός λιμένας. Κάποτε η καρδιά του εμπορικού κέντρου της πόλης»). Ή δήθεν πληροφορίες που συγχέουν την οδό Βενιζέλου (το νότιο και πολύ στενότερο τμήμα της οποίας ονομάστηκε από τους Νεότουρκους "πλατεία Ελευθερίας") με τη μεσοπολεμική πλατεία Ελευθερίας (ελληνικής ονομασίας), σε συνδυασμό με μία αφελή παράθεση δήθεν ιστορικών στοιχείων (ποιες προσωπικότητες διήλθαν από την οδό Βενιζέλου), που και πάλι δεν αφορούσαν την ανύπαρκτη προ του 1917 πλατεία. Και όλες αυτές οι «πληροφορίες» -επαναλαμβάνω, χωρίς σημασία και χωρίς σχέση με την ανύπαρκτη προ του 1917 πλατεία- χρησιμοποιήθηκαν για να σχετικοποιήσουν την ιστορική μνήμη και να εμφανίσουν ως γεγονότα ισότιμα με τη θανάτωση του ενός πέμπτου του πληθυσμού της πόλης απλές διελεύσεις, ας πούμε, προσωπικοτήτων από τον διπλανό δρόμο.

Οι Γερμανοί ξανάρχονται, ακούμε. Μπορεί να είναι αλήθεια. Αλλά οι πάσης φύσεως συνεργάτες τους δεν έφυγαν ποτέ.

* Ο Ευάγγελος Χεκίμογλου είναι δρ Οικονομικών Επιστημών ΑΠΘ, συγγραφέας

* Το σχόλιο το δικό μου: 

Η πλατεία Ελευθερίας ονομάστηκε έτσι από τη διαδήλωση των Νεοτούρκων που έλαβε εκεί το 1908. Επομένως διατηρώντας την ονομασία αυτή της πλατείας δεν αποκρύπτεται το ιστορικό αυτό γεγονός αλλά επισημαίνεται. 

Το να έρχονται σήμερα ορισμένοι ''καλοθελητές'' και να σχεδιάζουν να ''τιμήσουν'' το γεγονός αυτό με τη δημιουργία και μνημείου που θα αναφέρεται σ'αυτό (μνημείο Νεοτούρκων) - ένα γεγονός  που αφορά τούρκους και όχι έλληνες, και σε ένα σημείο όπου 9000 έλληνες εβραικού θρησκεύματος βασανίστηκαν εκεί λίγες δεκαετίες μετά, ''εξισώνει'' τα 2 αυτά γεγονότα και τελικά ''υποτιμά'' και προσβάλλει τη μνήμη όλων εκείνων των ελλήνων που χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως επειδή έτυχε να είναι εβραίοι, και για τους οποίους η Θεσσαλονίκη μέχρι σήμερα ''διαθέτει'' μόλις 1 μνημείο. Το μνημείο ολοκαυτώματος στο ''ground zero'' του ελληνικού εβραισμού. Στην πλατεία ελευθερίας...

 

A bookstore in six chapters - Renee Molho - greek

Oι Εβραίοι και η θάλασσα

Της Ξένιας Κουναλάκη

Καθημερινη 21.11.13

Η διδακτική ύλη στα βιβλία Ιστορίας του Λυκείου σταματάει πάντα πριν από το Ολοκαύτωμα. Δεν είμαι σίγουρη αν είναι κεντρική πολιτική επιλογή ή προσπάθεια αποφυγής επικίνδυνων συζητήσεων. «Μη φέρουμε τους εκπαιδευτικούς σε δύσκολη θέση», είναι μάλλον το σκεπτικό. Ου μπλέξεις.

Αρχές Οκτωβρίου, ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς επισκέφθηκε το Μουσείο του Ολοκαυτώματος (Yad Vashem) στην Ιερουσαλήμ. Οπως μετέδωσε το ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ελληνας πρωθυπουργός ευγενικά αρνήθηκε να φορέσει το εβραϊκό κιπά, που είναι σύμβολο πίστης. O Αμερικανός πρόεδρος, Μπαράκ Ομπάμα, ο Ρώσος ομόλογός του, Βλαντιμίρ Πούτιν, και πολλοί άλλοι αρχηγοί κρατών έχουν φορέσει το εβραϊκό καπέλο, ο κύριος Σαμαράς προφανώς σκέφτηκε τις αντιδράσεις των ακραίων στοιχείων στο κόμμα του και προτίμησε να αποφύγει τη φωτογραφία, που θα του εξασφάλιζε εχθρούς μέσα και έξω από τη Ν.Δ. Θα μπορούσε να το φορέσει για να δηλώσει ότι δυνάμει «είμαστε όλοι Εβραίοι», θα μπορούσαμε να είμαστε εμείς στη θέση τους, οι χριστιανοί, οι ψηλοί, οι κοντοί, οι λευκοί, οι γκέι, οι straight, οι Ρομά, οι χοντροί, «οι άλλοι», oποιοιδήποτε. Δεν το έκανε για να μην μπλέξει.

Πριν από λίγες μέρες πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη ημερίδα με συνδιοργανωτή το Ιδρυμα Heinrich Boell των Γερμανών Πρασίνων και αντικείμενο τον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για τη μετατροπή της Πλατείας Ελευθερίας από πάρκινγκ σε πάρκο μνήμης για τους Εβραίους της πόλης που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα. Σύμφωνα με την μπλόγκερ, Σοφία Χριστοφορίδου, που παρακολούθησε τις συζητήσεις, μπορεί η αρχική πρόθεση του Γιάννη Μπουτάρη να ήταν καλή κι αγαθή, το δίλημμα που ανέκυψε τελικά όμως είναι αν η ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας θα επικεντρωθεί «στο ιστορικό γεγονός που την έχει στιγματίσει (δηλαδή το «μαύρο Σάββατο» του 1942 όπου συγκεντρώθηκαν εκεί 9.000 Εβραίοι Σαλονικείς και αφού υπέστησαν δημόσιο εξευτελισμό στάλθηκαν στα καταναγκαστικά έργα) ή μια πλατεία με λίγο απ’ όλα, που θα αναδεικνύει και τα άλλα στοιχεία της, το ίχνος του βυζαντινού τείχους, τη σχέση με τη θάλασσα κ.λπ.». Στις περισσότερες παρεμβάσεις απουσίασε οποιαδήποτε αναφορά στο ούτως ή άλλως πολύπαθο μνημείο του Ολοκαυτώματος, που έχει γίνει κάτι σαν τον Επιτάφιο, αφού περιφέρεται από δω κι από κει. Αντ’ αυτού προκρίθηκε η ιδέα μιας πλατείας γενικής ιστορικής μνήμης, που όλα τα σφάζει κι όλα τα μαχαιρώνει. Τους Νεότουρκους, τον Βενιζέλο, τον Θερμαϊκό κ.λπ. Καλύτερα περί ανέμων και υδάτων, παρά να έρθει στην επιφάνεια το στίγμα.

Η λογική είναι κοινή και στα τρία προαναφερθέντα παραδείγματα. Να αποφύγουμε τα δυσάρεστα, να κουκουλώσουμε τις ευθύνες, να μην υπεισέλθουμε σε τραυματικά ιστορικά γεγονότα, να μιλάμε μόνο για θριάμβους και γενναία «Οχι». Να αφηγούμαστε την Ιστορία με παρελάσεις και τυμπανοκρουσίες, να αποσιωπούμε μεταγωγές και βασανιστήρια. Να ξεχνάμε το αίμα, να θυμόμαστε τη θάλασσα.

 by: Mayor Rishon

 Τον Αύγουστο του 2012 είχαμε γράψει εδώ στο thess.gr ένα κείμενο για την σχεδιαζόμενη ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας. Τότε είχα σημειώσει:

Δεν θέλω να είμαι απαισιόδοξος γιατί παρά τα προβλήματα που βλέπουμε, πιστεύω οτι η δυναμική της πόλης δεν περιορίζεται σε έναν δυναμικό Μπουτάρη και μια ανεπαρκής στελέχωση του Δήμου Θεσσαλονίκης. πηγή

Τότε ούτε που φανταζόμουν την τροπή που θα έπαιρνε αυτή η υπόθεση, ενδεικτική της βαθύτατα προβληματικής σχέσης που έχει η πόλη με την εβραϊκή κοινότητα. Μια προβληματική σχέση που ξεπερνάει πολιτικές παρατάξεις, ιδεολογίες και εδράζεται στην άρνηση της ιστορίας και οδηγεί στην προσβλητική θέση ώστε το αυτονόητο να θεωρείται παραχώρηση. Το κείμενο είναι μεγάλο αλλά θεωρώ οτι αξίζει τον κόπο να τεκμηριωθεί, πέρα από κάθε εύλογη ένσταση των πολιτικών υπεύθυνων, ακόμα μια ντροπιαστική στιγμή για την πόλη και το πολιτικό της προσωπικό.

Με πρόλαβε το εξαιρετικό άρθρο της δημοσιογράφου Σοφίας Χριστοφορίδου που συνιστώ να διαβάσετε πρώτα. Και μετά το σύντομο κείμενο του Πάνου Θεοδωρίδη (Πετεφρή).

Το σχέδιο που κέρδισε

Το σχέδιο αυτό μπορείτε να το διαβάσετε εδώ. Δεν είμαι ειδικός για να κρίνω την αρχιτεκτονική αρτιότητα του, κρίνοντας ως απλός κάτοικος μπορώ να πω οτι από τα φωτορεαλιστικά σχέδια είναι ωραίο και μάλλον θα χαιρόμουν να κάνω βόλτα σε αυτή τη πλατεία.

Το κριτήριο για την ιστορική μνήμη καλύπτεται από 3 επιδαπέδιες πλάκες που θα φωτίζονται μια μέρα τον χρόνο από ένα ηλιακό ρολόι. Το ίδιο το ρολόι θα λειτουργεί ως “δημόσια υπαίθρια οθόνη που θα παρέχει πληροφορίες για τα τρέχοντα γεγονότα. Πολύ περισσότερο βάρος, όπως φαίνεται από την τεχνική έκθεση, πέφτει στο βυζαντινό τείχος το οποίο θα ανασκαφεί, θα τοποθετηθεί βατή κατασκευή και θα αποκτήσει περισκόπια και φωτισμό ώστε να μπορούν οι επισκέπτες να το κοιτούν. Οπως σημειώνει η ομάδα, έτσι θα μπορέσει να γίνει και εκπαιδευτικό παιχνίδι για τα παιδιά.

Οπως είπε κατά την διάρκεια της συζήτησης ο σύμβουλος του νικηφόρου σχεδίου κ.Τζώνος υπήρξε μια “πολιτική απόφαση” του Δήμου για “πολυπαραμετρική προσέγγιση” και το σχέδιο αποτελεί γόνο αυτών των παραμέτρων. Το ίδιο είπε και το μέλος της κριτικής επιτροπής κ.Παπαμίχος, ενώ ο κ.Φατούρος φρόντισε να ενημερώσει οτι η πλατεία είναι μικρή για να έχει πολλές ενότητες οπότε επέλεξαν την κατεύθυνση που θεωρούσε περισσότερο πρόσφορη. Με τα ίδια τα λόγια του νικητή αρχιτέκτονα κ. Χατζηγιαννόπουλου ο σκοπός ήταν “η μνήμη να υπάρχει όχι με τρόπο αναγκαστικό αλλά υπαινικτικό” ωστε να την “αντιλαμβάνεται μόνο όποιος και όταν θέλει”.

Από το σχέδιο απουσιάζει το Μνημείο του Ολοκαυτώματος το οποίο προορίζεται να απομακρυνθεί. Εκ των υστέρων, μετά την εκδήλωση της αντίδρασης της Ισραηλιτικής Κοινότητας, υπήρξαν προφορικές διαβεβαιώσεις της ομάδας οτι τελικά κάπου θα τοποθετηθεί. Ομως είναι άγνωστο το πώς θα καταφέρουν να το εισάγουν στην λογική του ηλιακού ρολογιού γιατί άλλο είναι να φωτίζεις μια επιδαπέδια πλάκα και άλλο ένα μνημείο πολλαπλάσιου όγκου. Αλλά και πέρα από το τεχνικό κομμάτι θα είχε ενδιαφέρον πως αναδεικνύουν το μνημείο τοποθετώντας το δίπλα σε μια στήλη 20 μέτρων που κυριαρχεί οπτικά με το ύψος και τις οθόνες της.Πάντως στα σχέδια τα περισκόπια για το τείχος υπήρχαν, όπως και υπέροχες αναπαραστάσεις από παιδιά να παίζουν και διακοσμητικά αερόστατα στον ουρανό της πόλης.

Θέλω να ξανατονίσω οτι όπως διαβάζω στην Αναλυτική Προκήρυξη του διαγωνισμού, τα σχέδια περιλαμβάνουν “κάθε αστικό εξοπλισμό και κατασκευή που προτείνεται από τους διαγωνιζόμενους,” (παράγραφος 14.3). Τα σχέδια τα οποία οφείλουν να “απεικονίζουν κατά τον πληρέστερο τρόπο την πρόταση τους”. Και σύμφωνα με την αρχιτεκτονική ομάδα που κέρδισε η ΠΛΗΡΗΣ πρόταση δεν προβλέπει πουθενά Μνημείο Ολοκαυτώματος και η ανάδειξη του περιορίζεται σε μια πλάκα. Οποιος μιλάει για προσχέδια προφανώς το κάνει έχοντας απόλυτη άγνοια για τους όρους του διαγωνισμού.

Η δική μου παρέμβαση

Από όσο γνωρίζω υπήρξα ο μοναδικός μη-θεσμικός ομιλητής ή μη-αρχιτέκτονας από όσους μίλησαν εκείνο το πρωί και σίγουρα η παρέμβαση μου δεν βασίζεται στις ειδικές μου γνώσεις για τον δημόσιο χώρο.

Τον Ιουλιο του 1942μετά από 1,5 χρόνο γερμανικής κατοχής ο παππούς μου μαζί με τον πατέρα του και τον αδερφό του βγήκε από το σπίτι του στην στον συνοικισμό χιρς στο βαρδάρη. Εκαναν τα  1700 μέτρα που χωρίζουν το σπίτι τους από την πλατεία ελευθερίας και βρέθηκαν μαζί με άλλους 9.000 σαλονικιούς εβραίους το μεσημέρι. Εκεί τους περίμεναν γερμανοί στρατιώτες και χριστιανοί ελληνες χωροφύλακες που γρήγορα τους έβαλαν σε στήλες και τους έβαλαν να περιμένουν στη πλατεία μπροστά από τα γραφεία που είχαν στηθεί στην Ιονική Τράπεζα που τώρα ονομάζεται άλφαμπανκ.

Ηταν μεσημέρι 3 ηώρα και ο ήλιος έκαιγε στην Πλατεία Ελευθερίας. Μετά από ώρες αναμονής μερικοί βάζουν μια εφημερίδα στο κεφάλι τους, ενώ άλλοι δοκιμάζουν να κάτσουν στην ασφαλτο της πλατείας. Οι γερμανοί τότε βγάζουν τα σκυλιά και αρχίζουν να δέρνουν με μαστίγιο και γκλομπς όποιον τολμάει να καθίσει, μέχρι να χύσει αίμα.Δίνουν οδηγίες σε μερικούς να βγουν και τους διατάζουν να κάνουν γυμναστική. Τα χέρια πάνω, κάτω, σκύψε, κάνε κωλοτούμπες στην άσφαλτο. Τα σκυλιά γαυγίζουν. Οι έλληνες χριστιανοί χωροφύλακες με τις ψηλές μπότες διατηρούν την τάξη και εξασφαλίζουν την τήρηση των γερμανικών διαταγών. Οι φωτογράφοι του Γερμανικού  Στρατού ξεχωρίζουν τους ανάπηρους και τους πνευματικά καθυστερημένους και τους φωτογραφίζουν ως δείγματα της εβραϊκής παρακμής. Μαζί με το αίμα από τοξύλο,μερικοί δεν αντέχουν και λιποθυμούν. Μερικοί άλλοι πεθαίνουν και το ληξιαρχείο γράφει «καρδιακή ανακοπή» , ενώ ο γνωστός δημοκράτης δημοσιογράφος φαρδής (κυριολεκτώ για το δημοκράτης, ο φαρδής ήταν βενιζελικός) σημειώνει γελώντας ότι έμειναν στον τόπο. Οι περαστικοί κοιτούν, λίγοι με λύπηση, λίγοι με κρυφή χαρά, οι περισσότεροι με αδιαφορία. Λίγες μέρες μετά ξεκινούνγια καταναγκαστικά έργα όπουδεκάδες αν όχι εκατοντάδες πεθαίνουν από τις κακουχίες ή δολοφονούνται από τους γερμανούς.

Στην πλατεία Ελευθερίας πεθαίνουν οι πρώτοι εβραίοι σαλονικείς από γερμανικά χέρια. Στα χωριά της Μακεδονίας περισσότεροι. Λίγοι μήνες μετά αρχίζουν τα κίτρινα αστέρια, ο περιορισμός στα γκέτο και μέσα σε 7 μήνες ο παππούς μου από την πλατεία Ελευθερίας ανεβαίνει στα τρένα του τότε ΟΣΕ και αποβιβάζεται στο Αουσβιτς. Σχεδόνκάθε άνθρωπος που ο παππούς μου αντάλλαξε μια καλημέρα εκείνο τον Ιούλιο στην Πλατεία Ελευθερίας, που τον ακούμπησε κατά λάθος καθώς στοιχίζονταν, ο πατέρας του, ο αδερφός του, θείοι, συγγενείς, ο δάσκαλος, ο μανάβης του δεν έχουν ελάχιστους μήνες ζωής. Ολοι πεθαίνουν.

Αυτή είναι η πλατεία Ελευθερίας.

Μετά ρώτησα:

«Αν 9000 χριστιανοί βασανίζονταν από κατακτητές, αν έχυναν αίμα από το ξύλο και πέθαιναν από την εξάντληση σε αυτή τη πλατεία, αν οι επιζήσαντες και τα παιδιά τους ακόμα ζούσαν σε αυτή τη πόλη με τον πόνο των νεκρών καθημερινή θύμηση – θα κάναμε αυτή τη συζήτηση για το ποια μορφή θα έπαιρνε αυτή η πλατεία; Θα υπήρχε οποιαδήποτε εναλλακτική πρόταση για την μορφή αυτής της πλατείας, με όποιο ιστορικό βάρος περιέχει;»

Δυστυχώς η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι και η απάντηση στο γιατί 70 χρόνια μετά, η Ελλάδα πέτυχε να εκλέξει ένα νεοναζιστικό κόμμα στη Βουλή και να ετοιμάζεται να το φέρει στη 3η θέση δημοφιλίας.

Αντιγράφω από την ομιλία μου:

Δυστυχώς αν ήρθε ηώρα να μιλάμε με ειλικρίνεια, αυτή η συζήτηση γίνεται μόνο γιατί είμαστε εβραίοι και γιατί το αυτονόητο θεωρείται παραχώρηση. Για αυτό για 60χρόνια ο Δήμος αρνήθηκε να δεχθεί ένα μνημείο που θα πληρώναν τα ίδια τα θύματα και για αυτό το μνημείο στην αρχή στάλθηκε στα πέρατα της πόλης και ακόμα και τώρα παραμένει κρυμμένο. Για αυτό η αρχική προκήρυξη αυτού του διαγωνισμού δεν αναφέρει τίποτα για τον παππού μου και την εμπειρία του και για αυτό στο αρχικό σχέδιο δεν υπάρχει κανένα μνημείο. Για αυτό χρειάστηκαν  πιέσεις για να γίνει μια μελλοντική υπόσχεση ότι κάπου θα χωθεί και αυτό. Γιατί αν μιλούσαμε για 9000 χριστιανούς θεσσαλονικείς που βασανίστηκαν και μερικοί πέθαναν σε αυτή τη πλατεία και ήταν οι δικοί σας πατεράδες και παππούδες, δε νομίζω ότι θα θεωρούσατε επαρκές ένα μνημείο. Ετσι όπως και εσείς, δε θεωρώ επαρκές ούτε το μνημείο, ούτε το σχέδιο.

3 χρόνια μετά οπαππούς μου γύρισε από το Αουσβιτς.  Αλλοι άνθρωποι ζούσαν στο σπίτι του. Αλλοι άνθρωποι κατείχαν την συναγωγή του και άλλοι άνθρωποι κατείχαν το σχολείο του ή το εργαστήρι στο οποίο δούλευε. Η πλατεία Ελευθερίας όμως είχε μείνει η ίδια. Και ίδια έμεινε για 70 χρόνια, με τα ίδια κτίρια και τα ίδια παράθυρα από τα οποία παρατηρούσαν τα σκυλιά των γερμανών να χύνονται στον παππού μου. Αυτή τη στιγμή έχετε, γιατί οι εβραίοι σίγουρα δεν μπορούν, δυο επιλογές. Να συνεχίσετε να κρατήσετε την πλατεία όπως είναι: μια πλατεία στην οποία θα παραμείνει θαμμένη η ιστορία της πόλης, με ένα μνημείο κρυμμένο και σε 70 χρόνια να αναρωτηθείτε γιατί η πόλη είναι η ίδια και αντιμετωπίζει τα ίδια αδιέξοδα.

Η΄μπορείτε να διαλέξετε να είστε διαφορετικοί από αυτούς που κοιτούσαν αδιάφορα το σαλονικιώτικο αίμα να κυλάει στην Πλατεία Ελευθερίας. Να δείτε – επιτέλους - την πλατεία με τα μάτια όλων των σαλονικιών που ζουν σε αυτή σήμερα.  Να κάνετε μια επιλογή σαν αυτοί οι νεκροί να ήταν η δική σας οικογένεια, να ήταν ο δικός σας πατέρας και ο δικός σας παππούς. Και αυτό επιτέλους στην πράξη και όχι στα λόγια – φανερά, όχι συμβολικά και υπαινικτικά.”

Πολιτικές σκοπιμότητες

Για έναν επαγγελματία πολιτικό, σαν τον αντιδήμαρχο Κουράκη υπεύθυνο του διαγωνισμού, μπορούμε να φανταστούμε μικροπολιτικούς λόγους για τους οποίους επέλεξε να θάψει το Ολοκαύτωμα. Αυτό που δε μπόρεσα να καταλάβω ήταν το πώς δημόσια πρόσωπα, όπως ο κ.Φατούρος, επέλεξαν να επιβεβαιώσουν την αποσιώπηση ως ιστορική πολιτική αυτής της πόλης.

Γιατί όπως ξεκάθαρα δήλωσε ο σύμβουλος του νικηφόρου σχεδίου Γ.Μέγας, ο οποίος πιθανολογείται οτι έδωσε τον τόνο στο σχέδιο, τέτοιες επιλογές δε γίνονται με “συναισθηματικούς όρους” και είτε το ήθελα, είτε όχι χιλιάδες έλληνες (sic) και μουσουλμάνοι είχαν περάσει από αυτό το μέρος. Πιο πριν είχε αναφέρει ανάμεσα στις αξιοσημείωτες στιγμές της πλατείας την είσοδο 10 ελλήνων αξιωματικών που ήπιαν μπύρα στου Φλόκα, από τους οποίους ο ένας ήταν ο πατέρας του δοσίλογου πρωθυπουργού Ι.Ράλλη. Θα ήθελα να πιστεύω οτι ήταν υπαινιγμός για την μαζική συνεργασία με τους γερμανούς που χαρακτήρισε την πόλη κατά την διάρκεια της Κατοχής, αλλά διατηρώ σοβαρές επιφυλάξεις.

Και εδώ θα ήθελα να προσθέσω οτι γνωρίζω ως δεδομένο οτι ο Δήμαρχος Μπουτάρης είχε θέσει διαφορετικούς στόχους για την πορεία της ανάπλασης της πλατείας Ελευθερίας γιατί τον έχω ακούσει προσωπικά να αναλύει το όραμα του. Συνεχίζω να πιστεύω οτι δεν άλλαξε γνώμη, όχι γιατί διαθέτω υπερφυσική πίστη σε αυτόν αλλά γιατί άνθρωποι που έχουν άμεση επαφή μαζί του και τους οποίους εμπιστεύομαι απόλυτα με διαβεβαιώνουν. Και το ερώτημα που ανακύπτει είναι: ο Δήμαρχος αδυνατεί να ελέγχει τη τήρηση των υποσχέσεων του; Είναι πρωτοβουλία του αντιδημάρχου Κουράκη ή και αυτός δεν ελέγχει την αντιδημαρχία του; Εν τέλει ποιός κάνει κουμάντο σε αυτό το Δήμο;

Στο ίδιο κλίμα μικρόπνοης πολιτικής βρίσκονται ορισμένες παρεμβάσεις όπως του δημοτικού συμβούλου Καρακωστάνογλου που άκουσα στο Δημοτικό Συμβούλιο απόψε, (18/11/13). Μόνο ως εξόρμηση προς άγρα της προσφυγικής ψήφου μπορώ να ερμηνεύσω την ιδέα οτι από όλα τα μέρη της πόλης, η πλατεία Ελευθερίας είναι αυτή που προσφέρεται για μια ακόμα υπενθύμιση των θυμάτων της Μικρασιατικής Καταστροφής ή/και Ποντιακής Γενοκτονίας. Και όχι επειδή υπάρχουν δεκάδες μνημεία στη πόλη, ενώ κανένα για το Ολοκαύτωμα. Αλλά γιατί είναι τραγικό να επιμένει στην ιδέα οτι η πλ.Ελευθερίας – τόπος θριάμβου για τους Νεότουρκους – είναι ο καλύτερος χώρος και όχι το λοιμοκαθαρτήριο της Καλαμαριάς που υπήρξε πραγματικός τόπος μαρτυρίου ή η πλατεία Αγίας Σοφίας που διαθέτει 2 μνημεία για το θέμα και μέχρι σήμερα είναι ο χώρος στον οποίο πραγματοποιούνται οι συγκεντρώσεις.  Και για να το θέσω πιο απλά: οι Εβραίοι κοιτούν τον χώρο και κλαίνε, θυμούνται με τα ίδια τα λόγια ενός επιζώντα “Ένας  λάκκος φιδιών στο χώρο των αναμνήσεων”.

Επίλογος

Η αίσθηση που αποκόμισα ήταν οτι ζω σε μια άλλη πόλη και σε μια άλλη χώρα, από ότι οι συμπολίτες μου. Οτι στην ουτοπική πόλη τους το Ολοκαύτωμα ήταν κοινή γνώση για όλους τους κατοίκους, οτι αισθάνονται τους νεκρούς ως δικούς της και οτι αισθάνονταν οτι την αφορά και σήμερα. Οτι είχαμε επαρκείς τόπους μνήμης και δεν χρειάζονταν να επιβαρύνουμε ακόμα μια πλατεία με αυτό το ρόλο. Οτι εδώ είχαμε την μοναδική ευκαιρία να μιλήσουμε για το βυζαντινό τείχος. Οτι το σύνθημα Ποτέ Ξανά ήταν ένα κοινός τόπος για τους θεσσαλονικείς και ο φασισμός/νεοναζισμός ήταν μια μακρινή ανάμνηση.

Προφανώς και τίποτα τέτοιο δε συμβαίνει. Η ιδέα οτι το Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη έχει φτάσει στο επίπεδο να έχουμε την πολυτέλεια της μνήμης μέσω της υπαινικτηκότητας, όπως προτείνουν οι νικητές αρχιτέκτονες, θυμίζει Μαρία Αντουανέτα να προτείνει να φάει παντεσπάνι ο πεινασμένος λαός. Το γεγονός οτι η πόλη απέκτησε ένα μνημείο μόλις το 1997 και αυτό λόγω έντονων πολιτικών πιέσεων θα έπρεπε να επαρκεί ως εξήγηση. Αν όχι ας θυμήσω οτι το μνημείο στην αρχή στάλθηκε στα πέρατα της πόλης, μεταφέρθηκε για να γίνει πάρκινγκ και τώρα ξαναμεταφέρεται για να γίνει πάρκο. Οπως παρατήρησε ο καθηγ.Δορδανάς στη συζήτηση και ο πρόεδρος της ΙΚΘ Σαλτιέλ, παραμένει περιφερόμενο…

Και ακόμα και αν τελικά θα τοποθετηθεί θα είναι ένα έργο αισθητικά ξένο στην καινούργια πλατεία – νάνος μπροστά στο ηλιακό ρολόι. Ενα έργο τοποθετημένο ενάντια στη θέληση της πόλης, η οποία υποχρεωτικά το ανέχεται είτε προσβλέποντας σε τουριστικά δολλάρια είτε για να αποφύγει την κατακραυγή των ξένων. Περίπου όπως αισθάνονταν ο παππούς μου το 1946 όταν γύρισε από το Αουσβιτς, περίπου όπως αισθάνονταν ο πατέρας μου να μεγαλώνει χωρίς συγγενείς παρά τις 21 γενιές σε αυτή τη πόλη. Περίπου όπως αισθάνομαι εγώ.

Τελικά είχε δίκιο ο Πετεφρής, “είναι μικρό το οστεοφυλάκιο, πρέπει μερικά κόκκαλα να πάνε αλλού”.

Κι επειδή εσάς σας έκαψαν και δεν έχετε μήτε τα κόκκαλα….”

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Ο διαγωνισμός και οι όροι του

Ο Δήμος Θεσσαλονίκης τον Σεπτέμβριο του 2012 (άσχετα που στην ιστοσελίδα του Δήμου μιλάει για Δεκέμβριο 2012) αποφασίζει να προκηρύξει διαγωνισμό για την ανάπλαση της πλατείας Ελευθερίας. Η συνοπτική περίληψη του διαγωνισμού βρίσκεται εδώ και η ανάδειξη της ιστορικής μνήμης ήταν ένα από τα 14 (11+3) κριτήρια του διαγωνισμού, ισοβαρής με το κριτήριο“Αναβάθμιση του φωτισμού, με εξοικονόμηση ενέργειας“. Η συνολική εποπτεία ήταν τουαντιδημάρχου Ανδρέα Κουράκη, ενώ η κριτική επιτροπή ήταν ο γνωστός Δημήτρης Φατούρος, ο Νικόλαος Παπαμίχος ως εκπρόσωπος του Δήμου, ο Μιχάλης Κανταρτζής, οΚωσταντίνος Δεσποτίδης και ο Αλέξανδρος Κλειδωνάς – όλοι αρχιτέκτονες/μηχανικοί και κανένας ιστορικός.

Μέχρι τον Απρίλιο του 2013 έφτασαν 131 προτάσεις που πληρούσαν τις τυπικές προϋποθέσεις – τα σχόλια της επιτροπής μπορείτε να βρείτε εδώ. Αυτό που υπήρξε εμφανές ήταν οτι, με εξαίρεση ορισμένων, το κομμάτι της μνήμης ήταν εξαιρετικά υποβαθμισμένο αν και αυτό αποτελεί υποκειμενική εντύπωση. Τελικά η επιτροπή με τις ψήφους των Φατούρου, Κανταρτζή και Δεσποτίδη επέλεξε το σχέδιο των Χατζηγιαννόπουλου Θεμιστοκλή, Χαραλαμπίδη Κωνσταντίνου με ειδικούς συμβούλους τους Εδουάρδο Κάστρο, Γιάννη Μέγα και Παναγιώτη Τζώνο. Μετά την ανακήρυξη των νικητών ο Δήμος προκήρυξε τη διενέργεια μιας δημόσιας διαβούλευσης – γεγονός που προκάλεσε εύλογες απορίες από τους προσκαλεσμένους στην ημερίδα για την σκοπιμότητα της αφού ο διαγωνισμός είχε ήδη γίνει. Αξίζει να σημειώσουμε οτι νωρίτερα κατά την διάρκεια του διαγωνισμού ο αντιδήμαρχος αρνήθηκε την οποιαδήποτε παρέμβαση της Ισραηλιτικής Κοινότητας όπως ο ίδιος ο πρόεδρος της ΙΚΘ Δ.Σαλτιέλ είπε δημόσια.

Η δημόσια διαβούλευση

Συνήθως η διαβούλευση προηγείται της τελικής απόφασης αλλά ο Δήμος αποφάσισε να γίνει το αντίθετο και έτσι το Σάββατο 16/11 βρέθηκα στο Νέο Δημαρχείο που μου ζητήθηκε να παρέμβω, μετά την άρνηση της επίσημης Ισραηλιτικής Κοινότητας να επικυρώσει δια της παρουσίας της αυτό που θεωρούσε φάρσα. Πολλοί παρευρισκόμενοι εξέφρασαν την ίδια απορία – έμειναν με αυτή μιας και η συντονίστρια κ.Χοντολίδου και ο κ.Δημητρακόπουλος δε μπόρεσαν να δώσουν μια απάντηση. Η όλη εκδήλωση έγινε υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Χάινριχ Μπέλ, που αν κρίνω από τις παρεμβάσεις τους μάλλον άλλα πράγματα περίμεναν.

Τους ομιλητές μπορείτε να βρείτε εδώ οι οποίοι μίλησαν για την ιστορία της πλατείας και ανάλογες αναπλάσεις στο εξωτερικό. Αξίζει να σημειωθεί οτι κανένας από τους έλληνες ομιλητές δε μίλησε με κύριο άξονα τη μνήμη ή το Ολοκαύτωμα, με προφανή εξαίρεση την Ρένα Μόλχο, ενώ οι ομιλίες των γερμανών αντίθετα επικεντρώνονταν στην ενσωμάτωση της μνήμης στην καθημερινότητα των γερμανικών πόλεων. Ετσι και αλλιώς το κείμενο της Σοφίας Χριστοφορίδου τα αποτυπώνει καλύτερα από εμένα.

Δυστυχώς κανένα δημοσιογραφικό μέσο της πόλης, έντυπο ή ηλεκτρονικό, δεν κάλυψε το γεγονός παρά τη μείζονα σημασία της ανάπλασης, πιθανόν διαισθανόμενα το μάταιο της διαβούλευσης.